Πόσο συχνά είναι τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια;
Τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια (ΑΕΕ) αποτελούν την τρίτη συχνότερη αιτία θανάτου μετά τις καρδιοπάθειες και τον καρκίνο.
Πως διακρίνονται τα ΑΕΕ;
Τα ΑΕΕ διακρίνονται σε ισχαιμικά και αιμορραγικά. Το 80% των ΑΕΕ είναι ισχαιμικά και το 20% αιμορραγικά. Τα αιμορραγικά ΑΕΕ διακρίνονται περαιτέρω στα ενδοεγκεφαλικά αιματώματα και στην υπαραχνοειδή αιμορραγία.
Ποια είναι τα συχνότερα αίτια των ΑΕΕ;
Τα συχνότερα αίτια των ΑΕΕ είναι η αρτηριοσκλήρωση των αγγείων, οι εμβολογόνες καρδιοπάθειες, ο διαχωρισμός των αγγείων του τραχήλου, και οι αγγειοδυσπλασίες ( ανευρύσματα και αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες). Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση ΑΕΕ είναι η μεγάλη ηλικία, η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η κολπική μαρμαρυγή, το κάπνισμα, ο αλκοολισμός, το οικογενειακό ιστορικό, η παχυσαρκία, η έλλειψη φυσικής άσκησης και η δυσλιπιδαιμία (υψηλή χοληστερίνη ή/και υψηλά τριγλυκερίδια).
Με ποια κλινική εικόνα εμφανίζονται τα ΑΕΕ;
Η κλινική εικόνα των ΑΕΕ χαρακτηρίζεται από αιφνίδια εγκατάσταση νευρολογικής συμπτωματολογίας που μπορεί να περιλαμβάνει διαταραχές της κινητικότητας των άκρων (ημιπάρεση ή ημιπληγία), διαταραχές της αισθητικότητας του σώματος (υπαισθησία), διαταραχές της οράσεως ( διπλωπία-αμαύρωση-ημιανοψία), διαταραχές του λόγου (δυσφασία, αφασία), κεφαλαλγία, ίλιγγο και διαταραχές της συνειδήσεως (από λήθαργο έως κώμα).
Πως καθορίζεται το είδος του ΑΕΕ ;
Η αξονική τομογραφία είναι η απεικονιστική εξέταση του εγκεφάλου που καθορίζει αν το ΑΕΕ είναι ισχαιμικό ή αιμορραγικό. Τις περισσότερες φορές αυτή προηγείται ακόμα και της εισαγωγής του ασθενούς στο Νοσοκομείο και καθορίζει σε ποιο Νοσηλευτικό Τμήμα θα νοσηλευτεί αυτός.Τα εκτεταμένα ΑΕΕ απαιτούν αρχικώς νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Τα μικρά ισχαιμικά ΑΕΕ νοσηλεύονται σε Παθολογικά Τμήματα ενώ τα μικρά αιμορραγικά ΑΕΕ σε Νευροχειρουργικά Τμήματα αφού υπάρχει πιθανότητα να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση.
Τι είναι το ισχαιμικό ΑΕΕ;
Ως ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο χαρακτηρίζεται η απόφραξη του αυλού ενός αγγείου του εγκεφάλου, από οποιαδήποτε αιτία, και η διακοπή της παροχής αίματος σε ένα τμήμα του εγκεφάλου όπως ακριβώς συμβαίνει και με το οξύ έμφραγμα στην καρδιά. Επειδή η ανοχή των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου στην ισχαιμία είναι της τάξης των λίγων λεπτών, η παρατεταμένη διακοπή παροχής αίματος οδηγεί σε μόνιμες και μη αναστρέψιμες βλάβες στον τμήμα αυτό του εγκεφάλου. Αυτό σημαίνει ότι τα νευρικά κύτταρα που θα καταστραφούν από ένα τέτοιο επεισόδιο δεν θα αντικατασταθούν πλέον ποτέ.
Πως διακρίνονται τα ισχαιμικά ΑΕΕ ανάλογα με την κλινική τους εικόνα;
Αν μετά την αιφνίδια εισβολή των συμπτωμάτων πραγματοποιηθεί πλήρης βελτίωση εντός 24 ωρών τότε το ισχαιμικό ΑΕΕ χαρακτηρίζεται ως Παροδικό, ενώ εάν η πλήρης αποκατάσταση πραγματοποιηθεί εντός 7 ημερών χαρακτηρίζεται ως Αναστρέψιμο. Αν ο ασθενής μετά την πάροδο μιας εβδομάδος εμφανίζει μόνιμη αναπηρία τότε το ΑΕΕ χαρακτηρίζεται ως Εγκατεστημένο.Τόσο τα Παροδικά όσο και τα Αναστρέψιμα ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια πρέπει να αξιολογούνται σωστά από Νευρολόγο γιατί η έγκαιρη αντιμετώπισή τους θα αποτρέψει την εμφάνιση ενός Εγκατεστημένου επεισοδίου δηλαδή μιας μόνιμης αναπηρίας. Ο επιβεβλημένος περαιτέρω διαγνωστικός έλεγχος στις καταστάσεις αυτές περιλαμβάνει το triplex καρωτίδων και σπονδυλικών αρτηριών καθώς και τον ενδελεχή καρδιολογικό έλεγχο.Η διαπίστωση στένωσης των καρωτίδων άνω του 70% επιβάλλει Αγγειοχειρουργική εκτίμηση για τον καθορισμό του τρόπου αντιμετώπισης (αγγειοπλαστική με μπαλόνι ή καρωτιδική ενδαρτηρεκτομή).
Τι είναι το αιμορραγικό ΑΕΕ;
Ως αιμορραγικό χαρακτηρίζεται το ΑΕΕ που οφείλεται σε ρήξη ενός αγγείου του εγκεφάλου και σχηματισμό ενός ενδοεγκεφαλικού αιματώματος, δηλαδή μιας μάζας αίματος μέσα στο εγκεφαλικό παρέγχυμα, ή μιας υπαραχνοειδούς αιμορραγίας δηλαδή διάχυσης αίματος στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό που περιβάλλει τον εγκέφαλο.Η βαρύτητα ενός τέτοιου επεισοδίου καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την ποσότητα του αίματος που θα χυθεί από την κυκλοφορία στον εγκέφαλο.
Υπαραχνοείδής αιμορραγία στην αξονική τομογραφία
Ποιες είναι οι κυριότερες αιτίες των αιμορραγικών ΑΕΕ;
Οι κυριότερες αιτίες πρόκλησης ενός αιμορραγικού ΑΕΕ είναι η ρήξη ενός εγκεφαλικού ανευρύσματος ή μιας αρτηριοφλεβώδους δυσπλασίας.Ως ανεύρυσμα χαρακτηρίζεται η δημιουργία ενός σάκου στο τοίχωμα ενός εγκεφαλικού αγγείου, συνήθως στις διακλαδώσεις του, λόγω συγγενούς ελαττώματος στην κατασκευή του τοιχώματός του σε συνδυασμό με την συνεχή πίεση που δέχεται από τη ροή του αίματος ιδίως όταν η αρτηριακή πίεση είναι υψηλή (υπέρταση).Ως αρτηριοφλεβώδης δυσπλασία (AVM) χαρακτηρίζεται μια μάζα δυσπλαστικών αγγείων του εγκεφάλου η οποία δεν περιλαμβάνει εγκεφαλικό παρέγχυμα ούτε τριχοειδή αγγεία, παρά μόνο αρτηρίες και φλέβες. Είναι συγγενούς αιτιολογίας και μπορεί να εκδηλωθεί είτε ως μια επιληπτική κρίση είτε ως ένα αιμορραγικό ΑΕΕ.
Ποια είναι τα αίτια σχηματισμού ανευρύσματος στα αγγεία του εγκεφάλου;
Τα ακριβή αίτια σχηματισμού ενός εγκεφαλικού ανευρύσματος δεν είναι πλήρως γνωστά.
Αυξημένη συχνότητα εγκεφαλικών ανευρυσμάτων όμως έχει διαπιστωθεί σε διάφορες παθολογικές καταστάσεις όπως:
• στην υπέρταση
• στην ινομυϊκή δυσπλασία
• στο σύνδρομο Erhlers Danlos τύπου IV(συγγενής διαταραχή του κολλαγόνου)
• στο σύνδρομο Marfan
• στη νόσο των πολυκυστικών νεφρών
• στον ερυθηματώδη λύκο
• στη στένωση του ισθμού της αορτής
• στο οικογενές σύνδρομο ενδοκράνιων ανευρυσμάτων
Πόσο συχνή είναι η ανάπτυξη ανευρύσματος στον εγκέφαλο και πόσο συχνά αυτά σπάνε;
Υπολογίζεται πως το 3% περίπου των ανθρώπων έχει ένα ανεύρυσμα στον εγκέφαλό του. Πολλοί από αυτούς έχουν παραπάνω από ένα ανευρύσματα, διαφόρων μεγεθών και εντοπίσεων. Μόνο τα μισά όμως από αυτά θα ραγούν τελικά κάποια στιγμή στη διάρκεια της ζωής των ασθενών.
Με ποια κλινική εικόνα εκδηλώνεται η ρήξη ανευρύσματος στον εγκέφαλο;
Η ρήξη ενός ανευρύσματος εγκεφάλου προκαλεί υπαραχνοειδή αιμορραγία η οποία εκδηλώνεται κλινικά με εξαιρετικά δυνατό πονοκέφαλο, έμετο, αυχενική δυσκαμψία και αυχεναλγία, φωτοφοβία, απώλεια συνείδησης, κωματώδη κατάσταση και νευρολογικά συμπτώματα όπως ημιπάρεση, αφασία κτλ
Τα ανευρύσματα εγκεφάλου δίνουν συμπτώματα πριν ραγούν;
Είναι γεγονός πως τα ανευρύσματα πριν ραγούν δίνουν προειδοποιητικά συμπτώματα τα οποία όμως ο ασθενής πολλές φορές αγνοεί.
Μικροαιμορραγίες, ως και δέκα ημέρες πριν τη μεγάλη ρήξη μπορεί να προκαλέσουν τις λεγόμενες δορυφόρες ή προειδοποιητικές κεφαλαλγίες. Πονοκεφάλους μπορεί να προκαλέσουν επίσης τα ανευρύσματα χωρίς αιμορραγία, λόγω θρόμβωσης, διόγκωσης ή ενδοτοιχωματικής αιμορραγίας. Οι πονοκέφαλοι αυτοί περιγράφονται οξύς, σαν κεραυνοί και εξαιρετικά ισχυροί. Μονόπλευρος οπισθοβολβικός πονοκέφαλος για περισσότερο από 15 ημέρες μπορεί να προκληθεί από ερεθισμό της γειτονικής σκληράς μήνιγγας από ένα ανεύρυσμα που απλώς ακουμπά σ’ αυτή.
Παροδική αμαύρωση (απώλεια της όρασης) από τον ένα οφθαλμό ή ημιανοψία μπορεί να εμφανιστεί ως και 21 ημέρες πριν τη ρήξη ενός ανευρύσματος.
Άλλα συμπτώματα που μπορεί να προκληθούν από ένα ενδοκράνιο ανεύρυσμα είναι :
• επιληπτική κρίση
• ημιπάρεση από πίεση του στελέχους από ένα γιγάντιο ανεύρυσμα
• πάρεση του κοινού κινητικού νεύρου με εσωτερική και εξωτερική οφθαλμοπληγία (βλεφαρόπτωση, διπλωπία)
• Μείωση της όρασης λόγω πίεσης του οπτικού νεύρου από ανεύρυσμα της οφθαλμικής αρτηρίας
• νευραλγία του τριδύμου από ανευρύσματα του σηραγγώδους κόλπου
• ενδοκρινολογικές διαταραχές από πίεση του μίσχου της υπόφυσης από ένα υπερεφιππιακό ανεύρυσμα
Η παρουσία των προαναφερόμενων συμπτωμάτων επιβάλλει τη διενέργεια απεικονιστικού ελέγχου του εγκεφάλου καθώς και κλινική εξέταση από Νευροχειρουργό προκειμένου να ανιχνευθεί έγκαιρα κάποιο ανεύρυσμα πριν την ενδεχόμενη ρήξη του.
Τέλος, μεγάλος πλέον αριθμός ασυμπτωματικών ανευρυσμάτων ανευρίσκονται τυχαία κατά τη διενέργεια αξονικής ή μαγνητικής τομογραφίας εγκεφάλου για άλλο λόγο.
Η κεφαλαλγία μπορεί να προηγείται της ρήξεως μερικές ημέρες ή εβδομάδες.
Πως αντιμετωπίζεται ένα ΑΕΕ στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών του Νοσοκομείου;
Η σωστή αντιμετώπιση των ΑΕΕ στο ΤΕΠ εξασφαλίζει μεγαλύτερη πιθανότητα επιβίωσης του ασθενούς και μειώνει την πιθανότητα βαριάς υπολειμματικής αναπηρίας. Οι πρακτικές της επείγουσας αντιμετώπισης των ΑΕΕ είναι :
Α) Εξασφάλιση της βατότητας των αεροφόρων οδών ακόμα και με διασωλήνωση εάν ο ασθενής είναι σε κώμα.
Β) Χορήγηση οξυγόνου με ρινικό καθετήρα (γυαλάκια) ή μάσκα Ventouri αν δεν είναι διασωληνωμένος.
Δ) Ενδοφλέβια χορήγηση φυσιολογικού ορού.
Ε) Διατήρηση ικανοποιητικής αρτηριακής πίεσης (Συστολική :160-180 mmHg Διαστολική : 90-100 mmHg) Στα ισχαιμικά ΑΕΕ ειδικότερα η υπέρταση αντιμετωπίζεται φαρμακευτικά μόνο όταν η συστολική αρτηριακή πίεση είναι πάνω από 220 mmHg ή η διαστολική πάνω από 120 mmHg.
Στ) Τοποθέτηση ρινογαστρικού σωλήνα (Levin)
Ζ) Πραγματοποίηση αξονικής τομογραφίας εγκεφάλου
Ποια είναι η ειδική αντιμετώπιση των ισχαιμικών ΑΕΕ;
Τα ισχαιμικά ΑΕΕ μπορούν πλέον να αντιμετωπισθούν σε μεγάλο ποσοστό με την έγκαιρη (μέσα στις πρώτες 6 ώρες) ενδοφλέβια χορήγηση θρομβολυτικών φαρμάκων και αντιπηκτικής αγωγής. Με τη θεραπεία αυτή λύεται ο θρόμβος και αποκαθίσταται η κυκλοφορία του αίματος στην περιοχή του εγκεφάλου που ισχαιμούσε. Η θεραπεία αυτή θα πρέπει πάντα να χορηγείται υπό στενή παρακολούθηση του ασθενούς και Νευροχειρουργική κάλυψη καθώς ενέχει υψηλό κίνδυνο πρόκλησης ιατρογενούς αιμορραγικού ΑΕΕ.
Ποια είναι η ειδική αντιμετώπιση των αιμορραγικών ΑΕΕ;
Τα αιμορραγικά ΑΕΕ είναι δύο ειδών ˙ τα ενδοεγκεφαλικά αιματώματα και η υπαραχνοειδής αιμορραγία. Τα ενδοεγκεφαλικά αιματώματα, αναλόγως της θέσεως και του μεγέθους τους μπορεί να αντιμετωπισθούν συντηρητικά μέχρι να απορροφηθούν πλήρως, μπορεί όμως να απαιτηθεί και χειρουργική αφαίρεσή τους, μέσω κρανιοτομίας ή κρανιοανατρήσεως και στερεοτακτικής αναρροφήσεως, προκειμένου να εξασφαλιστεί η επιβίωση του ασθενούς.
Για την υπαραχνοειδή αιμορραγία απαιτείται η ενδοφλέβια χορήγηση αγγειοδιασταλτικών φαρμάκων προκειμένου να αποφευχθεί η επιπλοκή του αγγειόσπασμου που προκαλείται από αυτήν.
Σε όλα τα αιμορραγικά ΑΕΕ επιβάλλεται η διενέργεια αγγειογραφίας (αξονική αγγειογραφία, μαγνητική αγγειογραφία ή ψηφιακή αφαιρετική αγγειογραφία), σκιαγράφησης δηλαδή των αγγείων προκειμένου να προσδιοριστεί με ακρίβεια η βλάβη που προκάλεσε την αιμορραγία καθώς και η θέση της, μετά τη σταθεροποίηση της κλινικής κατάστασης του ασθενούς.
Η ιδανική τεχνική αγγειογραφίας είναι η ψηφιακή αφαιρετική αγγειογραφία παρόλο που είναι η πιο επεμβατική και η πιο επώδυνη για τον ασθενή, αφού αυτή επιτρέπει εκτός από διαγνωστικούς και θεραπευτικούς χειρισμούς αναλόγως των ευρημάτων. Έτσι στην περίπτωση που διαπιστωθεί πως η αιτία του αιμορραγικού ΑΕΕ είναι ένα ανεύρυσμα μπορεί ταυτόχρονα να υποβληθεί σε εμβολισμό, δηλαδή σε απόφραξη του σάκου του με ειδικά ελάσματα (coils) ή ειδικές κόλλες. Στην περίπτωση που η μέθοδος αυτή κριθεί ανεφάρμοστος ο ασθενής οδηγείται στο χειρουργείο για χειρουργική απολίνωση του σάκου του ανευρύσματος (clipping) μέσω κρανιοτομίας. Η μέθοδος αυτή γίνεται με τη βοήθεια μικροσκοπίου και με χρήση ειδικών μικροεργαλείων.
Η μέθοδος του εμβολισμού εφαρμόζεται με επιτυχία και στην περίπτωση που ανευρεθεί ως αιτία της αιμορραγίας κάποια αρτηριοφλεβώδης δυσπλασία.
Με ποιο τρόπο μπορούμε να προλάβουμε την εγκατάσταση ενός ΑΕΕ;
Ο κίνδυνος εγκατάστασης ενός ΑΕΕ μπορεί να μειωθεί σε πολύ μεγάλο ποσοστό αν ακολουθήσουμε τις παρακάτω οδηγίες για :
- Τακτικό έλεγχο της αρτηριακής πίεσης.
- Διακοπή του καπνίσματος.
- Ελαχιστοποίηση της κατανάλωσης αλκοόλ.
- Απώλεια περιττού βάρους.
- Φυσική άσκηση σε τακτά χρονικά διαστήματα.
- Τακτικός προληπτικός έλεγχος σακχάρου και λιπιδίων αίματος.
- Καρδιολογική παρακολούθηση και αντιμετώπιση των αρρυθμιών με ενδεχόμενη λήψη αντιαιμοπεταλιακών φαρμάκων (Salospir, Plavix, Ticlid κτλ).
- Έλεγχος των εξωκρανιακών αρτηριών με υπερηχογράφημα (triplex καρωτίδων και σπονδυλικών αρτηριών).
