Τι είναι ο υδροκέφαλος;
Υδροκέφαλος ή υδροκεφαλία είναι η παθολογική αύξηση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού (ΕΝΥ) μέσα στο κοιλιακό σύστημα του εγκεφάλου με αποτέλεσμα τη διάτασή του και την αύξηση της πιέσεως μέσα σ’ αυτό. Το ΕΝΥ είναι το υγρό που φυσιολογικά περιβάλλει τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό υποστηρίζοντας και προστατεύοντάς τους. Το ΕΝΥ φυσιολογικά παράγεται και απορροφάται με σταθερό ρυθμό ( περίπου 0,35 ml / λεπτό δηλαδή 500 ml / την ημέρα) έτσι ώστε η συνολική του ποσότητα να παραμένει σταθερή (περίπου 150 ml) όπως και η πίεσή του (περίπου 10-15 cm Hg).
Ποια είναι τα συμπτώματα του υδροκέφαλου;
Τα κυριότερα συμπτώματα της υδροκεφαλίας είναι :
- Πρωινή κεφαλαλγία που συνοδεύεται με ναυτία και περνά μετά τον έμετο.
- Υπνηλία
- Οίδημα των οπτικών θηλών στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού.
- Υπέρταση και βραδυκαρδία (αντανακλαστικό Cushing)
- Διπλωπία (λόγω πάρεσης της έκτης εγκεφαλικής συζυγίας δηλ του απαγωγού νεύρου)
- Διαταραχή της προς τα πάνω κίνησης των ματιών.
Ποιοι είναι οι μηχανισμοί ανάπτυξης υδροκέφαλου;
Οι γνωστοί μηχανισμοί αναπτύξεως υδροκεφάλου είναι:
- Η διαταραχή της κυκλοφορίας του ΕΝΥ λόγω συγγενών ή επίκτητων εμποδίων
- Η διαταραχή της απορρόφησης του ΕΝΥ
- Η διαταραχή της παραγωγής του ΕΝΥ (υπερπαραγωγή)
Ποια είδη υδροκεφαλίας υπάρχουν;
- Αποφρακτικός υδροκέφαλος (χρόνιος, οξύς)
- Επικοινωνών υδροκέφαλος (μη αποφρακτικός)
- Υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης (NPH)
- Παιδικός υδροκέφαλος
Πως δημιουργείται ο αποφρακτικός υδροκέφαλος;
Ο αποφρακτικός υδροκέφαλος οφείλεται στην ύπαρξη κάποιου κωλύματος στις οδούς κυκλοφορίας του ΕΝΥ. Τέτοια κωλύματα (εμπόδια) μπορεί να είναι συγγενή ή επίκτητα και μπορεί να οφείλονται σε καλοήθεις (στένωση υδραγωγού, ενδοεγκεφαλικό αιμάτωμα, ενδοκοιλιακή αιμορραγία) ή κακοήθεις παθήσεις του εγκεφάλου (μεταστατικοί ή πρωτοπαθείς όγκοι).
Πως αντιμετωπίζεται ο αποφρακτικός υδροκέφαλος;
Η αντιμετώπιση του αποφρακτικού υδροκεφάλου είναι χειρουργική.Όταν είναι εφικτή ή άρση του κωλύματος στις οδούς που κυκλοφορεί το ΕΝΥ τότε αφαιρείται το εμπόδιο αυτό (π.χ. του όγκου ή του αιματώματος) με αποτέλεσμα την ομαλοποίηση της κυκλοφορίας του ΕΝΥ δηλαδή τη θεραπεία της υδροκεφαλίας. Πολλές φορές όμως αυτό δεν είναι εφικτό.Στις περιπτώσεις αυτές εφαρμόζεται η λεγόμενη παράκαμψη του κωλύματος με τοποθέτηση κοιλιο-περιτοναϊκής βαλβίδας υδροκεφάλου. Με την τεχνική αυτή επιτυγχάνουμε τη μείωση της ποσότητας του ΕΝΥ μέσα στο κοιλιακό σύστημα του εγκεφάλου, τη μείωση της πιέσεως του ΕΝΥ και τελικά τη μείωση της διάτασης του κοιλιακού συστήματος και τη βελτίωση των συμπτωμάτων του ασθενούς.Όταν το εμπόδιο που προκαλεί τον υδροκέφαλο βρίσκεται μετά την τρίτη κοιλία του εγκεφάλου τότε ως θεραπευτική τεχνική μπορεί να εφαρμοστεί η λεγόμενη τρίτη κοιλιοστομία, με την οποία επιτυγχάνεται η παράκαμψη του κωλύματος χωρίς τοποθέτηση ξένων σωμάτων όπως είναι οι βαλβίδες υδροκεφάλου. Η μέθοδος αυτή γίνεται ενδοσκοπικά με τη βοήθεια του κοιλιοσκοπίου μέσα από μια μικρή κρανιοανάτρηση.
Τι είναι ο επικοινωνών υδροκέφαλος και πως αντιμετωπίζεται;
Σε αντίθεση με τον αποφρακτικό υδροκέφαλο, ο επικοινωνών δεν οφείλεται στη διακοπή της φυσιολογικής ροής του ΕΝΥ αλλά σε βλάβη του μηχανισμού απορρόφησής του προς τη φλεβική κυκλοφορία του αίματος.Ο τρόπος αντιμετωπίσεως στην περίπτωση αυτή μπορεί να είναι αρχικά φαρμακευτικός (με ακεταζολαμίδη) τελικά όμως τοποθετείται βαλβίδα υδροκεφαλίας, είτε κοιλιο-περιτοναϊκού είτε οσφυο- περιτοναϊκού τύπου.
Τι είναι ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης και πως αντιμετωπίζεται;
Ο υδροκέφαλος που αναπτύσσεται σε έναν πολύ ευένδοτο εγκέφαλο, όπως είναι ο εγκέφαλος των ηλικιωμένων, μπορεί να προκαλέσει διάταση του κοιλιακού συστήματος του εγκεφάλου, δεν προκαλεί όμως άνοδο της ενδοκοιλιακής πίεσης του ΕΝΥ.Τα συμπτώματα του τύπου αυτού της υδροκεφαλίας συνοψίζονται σε μία τριάδα συμπτωμάτων η οποία περιλαμβάνει τη διαταραχή της βάδισης, τη διαταραχή της μνήμης και των άλλων ανώτερων νοητικών λειτουργιών (ένα είδος άνοιας) και τη διαταραχή του ελέγχου της ούρησης (ακράτεια). Τα προαναφερθέντα συμπτώματα που προκαλεί ο υδροκέφαλος γενικά συνήθως δεν εμφανίζονται στον τύπο αυτό της υδροκεφαλίας.
Το σύνδρομο αυτό μπορεί να εμφανιστεί μετά από μια κρανιοεγκεφαλική κάκωση ή μια λοίμωξη του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος και μοιάζει με την κλινική εικόνα της ισχαιμικής λευκοεγκεφαλοπάθειας (πολλαπλά μικρά ισχαιμικά επεισόδια στον εγκέφαλο των ηλικιωμένων) και της προγεροντικής άνοιας (Νόσος Alzheimer).Η οριστική αντιμετώπιση του συνδρόμου αυτού είναι η τοποθέτηση βαλβίδας υδροκεφαλίας χαμηλής πιέσεως, είτε κοιλιο-περιτοναϊκού είτε οσφυο- περιτοναϊκού τύπου, με εντυπωσιακή βελτίωση των συμπτωμάτων με την πάροδο των ημερών. Στην περίπτωση όμως αυτή παρόλο που η θεραπεία επιτυγχάνεται εύκολα η διάγνωση τίθεται σχετικά δύσκολα αφού πολλές φορές απαιτείται η χρήση επεμβατικών και σχετικά επώδυνων τρόπων όπως είναι η αφαίρεση ΕΝΥ με οσφυονωτιαία παρακέντηση ή η τοποθέτηση εξωτερικής οσφυϊκής παροχέτευσης ΕΝΥ για μία ή δύο ημέρες με σκοπό τη σταδιακή αφαίρεση ΕΝΥ και την παρακολούθηση των μεταβολών της κλινικής εικόνας του ασθενούς.
