Ορισμοί
Οσφυαλγία ονομάζεται επιστημονικά ο πόνος στη μέση. Καλείται και χαμηλή οσφυαλγία για να διακριθεί από τη ραχιαλγία δηλαδή τον πόνο στη ράχη. Η οσφυαλγία είναι ένα σύμπτωμα και όχι μια νόσος. Αυτό σημαίνει ότι προκαλείται από διάφορα αίτια συχνότερα των οποίων είναι οι παθήσεις της σπονδυλικής στήλης.
Μερικές φορές ο πόνος στη μέση συνοδεύεται από πόνο κατά μήκος της οπίσθιας επιφάνειας του κάτω άκρου που μπορεί να φτάνει ακόμα και στα δάκτυλα ή στο πέλμα. Ο ριζιτικός αυτός πόνος, δηλ ο πόνος που προκαλείται από την πίεση κάποιας οσφυϊκής ρίζας, καλείται ισχιαλγία. Η συνύπαρξη οσφυαλγίας και ισχιαλγίας αυξάνει την πιθανότητα το αίτιο να αφορά τη σπονδυλική στήλη και όχι κάποια άλλη περιοχή όπως π.χ. την άρθρωση του ισχίου.
Ποια είναι συνήθως η διάρκεια της οσφυαλγίας;
Η οσφυαλγία ανάλογα με τη διάρκειά της διακρίνεται σε οξεία, υποξεία και χρόνια. Η οξεία οσφυαλγία διαρκεί συνήθως 6-8 εβδομάδες, η υποξεία 2-3 μήνες ενώ η χρόνια περισσότερο από 3 μήνες.
Πόσο συχνή είναι η οσφυαλγία;
H οσφυαλγία είναι εξαιρετικά συχνή ˙ αποτελεί την πέμπτη συχνότερη αιτία επίσκεψης σε γιατρό στην Αμερική. Ευθύνεται για το 15% περίπου των ημερών απουσίας από τη δουλειά λόγω ασθένειας και αποτελεί τη συχνότερη αιτία αναπηρίας στα άτομα κάτω των 45 ετών. Οι μισοί άνθρωποι έχουν βιώσει ένα επεισόδιο οσφυαλγίας πριν κλείσουν τα 20 πρώτα έτη της ζωής τους. Η εκτιμώμενη επίπτωση στη διάρκεια ζωής του ανθρώπου κυμαίνεται από 60-90 % ενώ η ετήσια επίπτωση είναι 5%. Τέλος, ο επιπολασμός της οσφυαλγίας στους ενήλικες, δηλαδή το ποσοστό των ενηλίκων που πονούν στη μέση τους κάθε χρονική στιγμή, κυμαίνεται από 20-30% ανάλογα με το φύλο, με τις γυναίκες να κατέχουν τα σκήπτρα έναντι των ανδρών.
Η συχνότητα της οσφυαλγίας αυξάνει με την πάροδο της ηλικίας αφού η κυριότερη αιτία της, δηλαδή η εκφυλιστική νόσος της σπονδυλικής στήλης, επιτείνεται με την πάροδο της ηλικίας. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει επίσης συσχετισθεί με αύξηση της συχνότητας της οσφυαλγίας καθώς περιλαμβάνει δραστηριότητες που την προκαλούν, όπως είναι η παρατεταμένη καθιστική θέση και η οδήγηση οχημάτων.
Ποιες ομάδες προσβάλλει κυρίως;
Φαίνεται πως το σύμπτωμα αυτό εμφανίζεται συχνότερα:
Α) στις ηλικίες μεταξύ 30 και 60 ετών,
Β) στους υπέρβαρους,
Γ) σ’ αυτούς που δουλεύουν σε βαριές χειρωνακτικές εργασίες
Δ) σ’ αυτούς που δουλεύουν συνεχώς καθιστοί όπως οι οδηγοί ταξί, φορτηγών και λεωφορείων, οι πιλότοι και
Ε) στους χειριστές μηχανών που παράγουν συνεχείς κραδασμούς.
Ποιες παθήσεις εκδηλώνονται συνήθως με οξεία οσφυαλγία;
Α) Ενδοκοιλιακές παθήσεις: διαχωριστικό ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής
Β) Όγκοι της σπονδυλικής στήλης (οσφυαλγία που δεν περνά με την ξεκούραση)
Γ) Οστεομυελίτιδα (οσφυαλγία που δεν περνά με την ξεκούραση)
Δ) Δισκίτιδα (οσφυαλγία που δεν περνά με την ξεκούραση)
Ε) Ιερολαγονίτιδα (αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα, σύνδρομο Reiter, νόσος του Crohn, ψωριασική αρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα, οστεοαρθρίτιδα, ουρική αρθρίτιδα)
Στ) Ιππουριδική συνδρομή (από απόστημα, αιμάτωμα, όγκο ή μαζική κεντρική δισκοκήλη)
Ζ) Παθολογικά κατάγματα (οστεοπόρωση ή όγκος)
Η) Κοκκυγοδυνία
Θ) Εκφύλιση των μεσοσπονδύλιων δίσκων (δισκογενής οσφυαλγία)
Ι) Μετά από υπαραχνοειδή αιμορραγία
ΙΑ) Μυαλγίες από φάρμακα κατά της χοληστερίνης (στατίνες)
Ποιες παθήσεις εκδηλώνονται συνήθως με υποξεία οσφυαλγία;
Όλες οι παθήσεις που αναφέρονται ως αίτια οξείας οσφυαλγίας καθώς και :
Α) η σπονδυλολίσθηση (κοινώς μετατόπιση σπονδύλου)
Β) η οσφυϊκή στένωση
Γ) οι όζοι του Schmorl
Ποιες παθήσεις εκδηλώνονται συνήθως με χρόνια οσφυαλγία;
Όλες οι παθήσεις που αναφέρονται ως αίτια οξείας και υποξείας οσφυαλγίας καθώς και :
Α) η εκφυλιστική σπονδυλολίσθηση
Β) το σύνδρομο πλαγίου κολπώματος
Γ) η νόσος Paget
Δ) οι αλλοιώσεις Modic
E) ψυχογενή αίτια συμπεριλαμβανομένου του δευτερογενούς κέρδους (οικονομικού, συναισθηματικού κτλ)
Στ) το σύνδρομο αποτυχημένου χειρουργείου στη μέση (FBSS)
Χρόνια οσφυαλγία. Πώς επηρεάζει την ποιότητα ζωής των ασθενών;
Ως χρόνια οσφυαλγία ορίζεται η οσφυαλγία που διαρκεί πέραν των τριών μηνών. Όπως όλοι οι ασθενείς που πάσχουν από χρόνια επώδυνα σύνδρομα έτσι και αυτοί που πάσχουν από χρόνια οσφυαλγία επηρεάζονται ψυχολογικά και συναισθηματικά συχνότερα από τους ασθενείς με οξεία οσφυαλγία.
Είναι γεγονός ότι οι ασθενείς αυτοί αναγκάζονται να απέχουν από πολλές δραστηριότητες και κυρίως από τη δουλειά τους˙ έχει δε διαπιστωθεί ότι όσο μεγαλύτερος είναι ο χρόνος αποχής από την εργασία τόσο μικρότερη είναι η πιθανότητα επιστροφής σε αυτή. Είναι χαρακτηριστικό ότι όσοι απέχουν λιγότερο από 6 μήνες έχουν πιθανότητα επανόδου περίπου 50% ενώ όσοι λείπουν περισσότερο από δύο χρόνια επιστρέφουν σε ποσοστό μόλις 5%.
Η οσφυαλγία είναι η δεύτερη, μετά τα προβλήματα του ανώτερου αναπνευστικού, αιτία αποχής από την εργασία. Το συνολικό δε κόστος της θεραπείας και των αποζημιώσεων για την οσφυαλγία στους βιομηχανικούς εργάτες είναι μεγαλύτερο από το συνολικό κόστος για όλες τις άλλες βιομηχανικές κακώσεις μαζί.
Πότε μιλάμε για απλή κρίση και πότε για πρόβλημα που απαιτεί ριζική αντιμετώπιση;
Όταν ένα επεισόδιο οσφυαλγίας έχει διάρκεια 4-8 εβδομάδες συνολικά τότε μιλάμε για ένα επεισόδιο οξείας οσφυαλγίας. Τέτοιου είδους επεισόδια αντιμετωπίζονται συνήθως συντηρητικά με πολύ καλά αποτελέσματα αφού η φυσική εξέλιξη της οσφυαλγίας είναι η αυτοίαση στην πλειονότητα των περιπτώσεων.
Πολλές φορές όμως ένα τέτοιο επεισόδιο οσφυαλγίας συνοδεύεται από πόνο στο ένα ή και στα δύο πόδια (ισχιαλγία), είναι εξαιρετικά έντονο και διαρκεί πέραν των οκτώ εβδομάδων. Στις περιπτώσεις αυτές απαιτείται ειδική αντιμετώπιση από Νευροχειρουργό ο οποίος οφείλει να ζητήσει απεικονιστικό έλεγχο της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης για να αναδείξει την αιτία του πόνου και να προβεί στην κατάλληλη αντιμετώπιση.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις κατά τις οποίες η νευρολογική κατάσταση του ασθενούς κρίνεται κρίσιμη και ο απεικονιστικός έλεγχος και η ενδεχόμενη χειρουργική θεραπεία εφαρμόζονται άμεσα ασχέτως από το χρονικό διάστημα της προηγηθείσας συντηρητικής αντιμετώπισης.
Οι καταστάσεις αυτές είναι : α) το προοδευτικό νευρολογικό έλλειμμα δηλαδή η προοδευτική εγκατάσταση μυϊκής αδυναμίας στο πάσχων πόδι και β) η ιππουριδική συνδρομή .
Η τελευταία κατάσταση οφείλεται σε μαζική συμπίεση των νευρικών ινών της ιππούριδος μέσα στο σπονδυλικό σωλήνα και εκδηλώνεται με παραπάρεση και ακράτεια ούρων και κοπράνων. Στη σπάνια αυτή περίπτωση απαιτείται επείγουσα χειρουργική επέμβαση μέσα σε έξι ώρες ώστε να προληφθεί η μονιμοποίηση των συμπτωμάτων.
Πότε είναι αναγκαία η χειρουργική αντιμετώπιση;
Οι ενδείξεις χειρουργικής θεραπείας της οσφυαλγίας είναι:
Α) Οι επείγουσες καταστάσεις που ενδεχομένως να συνοδεύουν την οσφυαλγία που οφείλεται σε δισκοκήλη (ιππουριδική συνδρομή, προοδευτικό νευρολογικό έλλειμμα)
Β) Η οσφυαλγία που δεν υπακούει στην ισχυρή αναλγητική αγωγή και οδηγεί σε απόχή από την εργασία για περισσότερες από τις μισές ημέρες του μήνα.
Γ) Η οσφυοϊσχιαλγία που επιμένει πέραν των δύο μηνών
Δ) Η αστάθεια της σπονδυλικής στήλης (σπονδυλολίσθηση ή κοινώς μετατόπιση σπονδύλου)
Ε) Τα οστεοπορωτικά κατάγματα που προκαλούν εμμένουσα οσφυαλγία με προοδευτική μείωση του ύψους του σώματος του σπονδύλου.
Στ) Εμμένουσα οσφυαλγία επί συνδρόμου των μικρών αρθρώσεων της σπονδυλικής στήλης (facet joint syndrome). Στην κατάσταση αυτή η οσφυαλγία επιδεινώνεται χαρακτηριστικά κατά την υπερέκταση της οσφύος και δεν συνοδεύεται από ισχιαλγία.
